راهنمای خرید پرچ دستی

پرچ‌کن و روش استفاده از آن

وسیله‌ای که میخ پرچ را در داخل سوراخ قطعات پرچ می‌کند و آن‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند دستگاه پرچ‌کن نام دارد. این دستگاه نمونه‌هایی دارد که پستانک‌ها یا همان سر قفل که میخ پرچ در آن قرار می‌گیرد قابل تعویض است. این پستانک‌ها بر اساس پرچ انتخاب می‌شوند که قطر سوراخ آن نباید خیلی بیشتر از قطر پرچ باشد. معمولاً روی دستگاه پرچ چند پستانک با سایزهای مختلف وجود دارد که می‌توان به‌راحتی آن‌ها را عوض کرد. اگر پستانک بزرگ باشد باعث می‌شود تا کار بیرون‌زدگی و یا حتی عمل پرچ انجام نشود. قبل از اینکه کار پرچ را شروع کرد باید براده‌ها و اضافات سوراخ‌کاری را از روی کار تمیز کرد و تا جایی که امکان دارد برای اینکه اتصال محکم‌تری داشت قطعات را به هم نزدیک نمود. اگر پلیسه‌ها و براده‌ها را از روی کار پاک‌سازی نکنید ممکن است که پرچ را پاره کند. در نکته‌ای دیگر باید گفت که پرچ‌کن را حتماً به‌صورت عمود روی قطعه کار قرار داده و نیز از چسبیدگی پستانک بر روی کار اطمینان حاصل فرمایید.

پرچ‌کن‌ها در انواع مختلفی وجود دارد که بر اساس به‌کارگیری آن‌ها دسته‌بندی می‌شوند مثلاً پرچ‌کن‌های دستی و بادی(پنوماتیک) وجود دارند.

انواع انبر پرچ (پرچ کن دستی) کدام اند؟

از انبر پرچ برای اتصال قطعات به یکدیگر به‌وسیله میخ پرچ استفاده می‌شود. کار با این انبر به این شکل است که سر میخ را داخل محل اتصال وارد کرده و سپس انتهای میخ را داخل انبر قرار داده و بعدازآن به دسته انبر فشار وارد کرد تا میخ به سمت انبر کشیده شود؛ با این کار سر دیگر میخ جمع می‌شود و قطعات را تا جایی که امکان دارد به هم می‌چسباند. بر روی میخ یک نقطه شکننده و کم قدرت وجود دارد که میخ پس از فشار می‌شکند و از انتهای آن‌که در داخل انبر قرار دارد جدا می‌گردد.

عمل پرچ‌کاری برای قطعات فلزی، پلاستیکی، چوبی و... انجام می‌شود. انواع دیگری از پرچ‌کاری وجود دارد که به‌عنوان‌مثال با چکش صورت می‌گیرد اما موضوع اصلی ما در اینجا میخ پرچ و انبر پرچ می‌باشد. از میخ و انبر پرچ برای اتصال دو صفحه نازک نیز استفاده می‌گردد. و همچنین برای مکان‌هایی که به پشت آن دسترسی و جود ندارد و ابزارهای دیگر بسیار سخت می‌توان دو قطعه را به هم متصل کرد از عمل پرچ‌کاری استفاده می‌شود. کار با پرچ سرعت بالاتری نسبت به دیگر اتصالات دارد. البته باید به این نکته بسیار توجه داشت که خارج کردن میخ پرچ از اتصال بسیار سخت و دشوار و گاهی غیرممکن است و ممکن است که به وسایل آسیب رسانده شود؛ و معمولاً برای خارج کرد میخ پرچ از دریل زدن یا کندن سر میخ استفاده می‌شود که بازهم امکان آسیب رساندن به‌وسیله را دارد.

میخ پرچ نیز از نظر جنس و سایز انواع مختلفی دارد که هرکدام برای کار مخصوصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. روی دسته انبر به خاطر قطرهای مختلف میخ، می‌تواند سری‌های مختلف به‌راحتی قرار بگیرد و تعویض شود. برای تعویض سری‌ها از آچاری که معمولاً روی خود انبرها است استفاده کرده و سری را باز و با سری دیگر جابه‌جا کرد. برخی از انبرها دارای سری تنظیم‌کننده هستند که می‌توان با چرخاندن آن‌ها قسمت سری را با قطر میخ تنظیم و هماهنگ کرد.

در این قسمت انواع مدل‌های انبر پرچ را شرح می‌دهیم و شمارا با آن‌ها آشنا می‌کنیم.

انبر پرچ ساده: این مدل از معمولی‌ترین و رایج‌ترین مدل‌های پرچ است. بعضی از آن‌ها سری‌های بلندتری دارند که برای کارهایی که محفظه باریک و بلند است و نمی‌توان انبرهای معمولی را وارد کرد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مدل دسته بلند یا دو دسته انبر پرچ: این نوع مدل در مواقعی که به پرچ‌های بزرگ‌تر و قوی‌تر نیاز از مورد استفاده واقع می‌شود. درجاهایی که انبر معمولی به آن نمی‌رسد می‌توان از این مدل به خاطر دسته‌بلندش استفاده نمود. در این نوع ابزار باید به هر دو دسته آن فشار وارد کرد که این عمل باعث می‌شود تا نیروی بیشتری به میخ وارد شود.

انبر پرچ آکاردئونی : این مدل از یک دسته آکاردئونی ساخته‌شده که طول آن به‌راحتی تغییر می‌کند و باز و بسته می‌شود. نحوه کار با این نوع مدل به این شکل است که ابتدا برای قرار دادن میخ داخل سری دسته را تا جایی که ممکن است بازکرده و پس قرار دادن میخ و زدن پرچ دسته را می‌بندید. اگر با یک بار باز و بسته کردن میخ وصل نشد و انتهای آن بیرون نیامد دوباره این کار را انجام می‌دهید.

نکات انتخاب دستگاه پرچ مناسب

• - دسته دستگاه باید به‌راحتی در دست جای بگیرد و همچنین محکم باشد تا بتواند هنگام وارد شدن نیرو، فشار را تحمل کند.
• - فنر پرچ باید بسیار محکم باشد، تا هنگامی‌که آن را باز می‌کنید میخ را به بیرون پرت کند.
• - همچنین باید ماتریس پرچ یا همان ورودی میخ از کیفیت خوب و بالا برخوردار باشد. پرچ را حتماً از لحاظ پلیسه نیز بررسی کنید.
• - هرچه دسته پرچ بلندتر باشد به‌راحتی می‌توان با آن کار نمود.

انواع میخ‌پرچ و معیارهای انتخاب آن

در انتخاب میخ‌ها باید به موارد برشی و نیروی کششی وارد بر قطعات توجه کنید و متناسب با آن قطر و جنس  میخ را انتخاب کرده و همچنین پرچ‌کاری را در فاصله مناسب انجام دهید. بهتر است که جنس میخ با قطعات مشابه به هم باشند؛ مثلاً اگر قرار است ورق‌های مسی را به یکدیگر پرچ‌کنید بهتر است که از میخ‌های مسی استفاده کنید. برای پرچ کردن قطعات فلزی میخ‌های آلومینیومی بیشتر مناسب‌تر و رایج‌تر می‌باشند. اما اگر قرار است یک قطعه فلزی  را با یک قطعه نرم یا شکننده با میخ آلومینیومی پرچ کرد( مثلاً میز و صندلی مدارس) بهتر است که قطعه نرم را روی کار قرار داده یا اینکه در پشت قطعه نرم واشر استفاده کرد؛ همچنین بهتر است که از میخ‌های سر پهن در این موارد استفاده نمود. به میخ‌های سر پهن نیز پرچ‌های واشر سرخود، واشر دار و یا گل پهن می‌گویند. یکی از مشکلاتی که در نتیجه اتصال نامناسب به علت ضعیف بودن قطعه آخر رخ می‌دهد، بیرون‌زدگی است که برای رفع این مشکل از ورق‌های فلزی یا واشر در پشت‌کار می‌توان استفاده کرد.

معمولا طول میخ پرچ‌ها را از روی ضخامت قطعه‌کار و قطر میخ‌پرچ تعیین می‌شود، به‌طوری‌که معمولاً باید مجموع ضخامت قطعه‌کار و قطر پرچ با طول پرچ برابر شود. در صورتی که طول پرچ از حد نیاز بیشتر شود، ضمن افزایش هزینه خرید پرچ‌ها، سبب افزایش تعداد مراحل پرچ‌کاری و اتصال نادرست قطعه‌کار می‌شود. یکی  از علل عدم اتصال صحیح میخ پرچ‌های بسیار بلند این است که پیش از جمع‌شدن کامل پرچ، میخ قطع می‌شود و اتصال کامل نمی‌شود.

میخ‌پرچ شانه دار

پرچ های شانه دار از یک سمت دارای کلاهکی است و از سمت دیگر شانه‌ای توپر دارد که می‌تواند دارای یک‌زبانه کوچک با قطر کم یا سوراخ شبه لوله‌ای یا لوله‌ای باشد. معمولاً کلاهک‌های این نوع پرچ به شکل مسطح، بیضی، دکمه‌ای یا شمشیری ساخته می‌شود.

طرح اولیه این پرچ‌ها از موادی چون فولاد، فولاد ضدزنگ، آلومینیوم، برنج و یا مس تولید و ساخته‌شده‌اند؛ آبکاری و پوشش این پرچ‌ها نیز توسط اپراتور نهایی بر اساس نیاز و کاربرد آن‌ها طراحی و تولید می‌شوند.

پرچ‌های شانه‌دار از به‌صرفه‌ترین نوع پرچ‌ها هستند که با سرعت بسیار بالایی می‌توانند قطعات را به یکدیگر متصل کنند. این نوع پرچ‌ها به قطعات پرچ‌شده اجازه می‌دهند که به‌راحتی بچرخند و حرکت داشته باشند.

در این نوع پرچ‌ها شانه‌هایشان به‌عنوان سطح بلبرینگ عمل می‌کند و زمانی که میله آن پرچ می‌شود، به قسمتی که قطعات چرخش ندارند نزدیک کرده و در تنگاتنگ یکدیگر قرار می‌گیرند.

دلایل استفاده از پرچ‌های شانه‌دار:

• مونتاژ با سرعت‌بالا صورت می‌گیرد.
• اتصالی دائم و باقدرتی بالا ایجاد می‌کند.
• پس از پرچ امکان چرخش را ایجاد می‌کند.
• بازرسی متقابل را آسان می‌سازد.
• می‌توان از آن برای اتصال قطعات با جنس‌های مشابه یا متفاوت استفاده کرد.
• جایگزینی به‌صرفه است که می‌توان به‌جای اتصال‌دهنده‌های رزوه دار از آن استفاده نمود.

میخ‌پرچ افشان

نوعی میخ پرچ است که برای متصل نمودن فوم و یا قطعات نرم که نیاز به اتصال زیاد محکم ندارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع از میخ‌ها پرچ را در سطح وسیع‌تری پهن می‌نماید و مانع آسیب دیدن قطعات می‌شود.

میخ‌پرچ آلومینیومی یا زنگ‌نزن

میخ پرچ‌ها معمولاً از جنس آلومینیوم ساخته می‌شوند، اما جنس قسمت درونی آن‌ها از فولاد است. در مکان‌هایی که رطوبت وجود دارد ممکن است آن قسمت فولادی زنگ بزند و رنگ قطعه را عوض کند. به همین علت برای جلوگیری از این مشکل از میخ پرچ‌های آلومینیومی استفاده می‌شود.

 میخ پرچ‌های توپر

این نوع میخ از قدیمی‌ترین نوع میخ پرچ می‌باشد. این مدل به‌صورت یک استوانۀ فلزی و توپر ساخته و یک سر آن کمی پهن‌تر از قطر بدنه می‌باشد. این میخ در مواقعی که به استحکام زیادی نیاز باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ مانند بدنۀ هواپیما، پل‌های فلزی و... . برای این‌که عمل پرچ را با این نوع میخ انجام داد باید طرف کار دسترسی داشت. برای ایجاد اتصال سر باریک میخ را به‌وسیله دستگاه مخصوص یا به کمک ضربه تغییر شکل می‌دهند. استاندارد دی‌آی‌ان-۶۶۱ مشخصات فنی این پرچ را معین نموده است.

میخ پرچ‌های نیمه‌خالی یا نیمه‌پر

این نوع میخ‌ها شبیه میخ‌های توپر هستند ولی با این تفاوت که داخلشان خالی است و به نیروی کمتر نیازمند هستند. به این میخ پرچ‌ها توخالی یا کور نیز می‌گویند.

سه میخ‌پرچ توخالی آلومینیومی:

از رایج‌ترین نوع میخ پرچ‌های توخالی هستند. هنگامی‌که به یک طرف قطعه کار دسترسی باشد می‌توان از آن استفاده کرد. این نوع پرچ‌ها نسبت به پرچ‌های توخالی و پرفشار کمتری را تحمل می‌کنند. این نوع میخ از دو قسمت میخ و بدنه تشکیل‌شده‌اند؛ که قسمتی از میخ داخل بدنه قرار دارد. این قسمت از قبل بریدگی به نام ناچ دارد. با بیرون آوردن میخ از بدنۀ آن به‌وسیله دستگاه پرچ، حجم بدنه افزایش و باعث می‌شود قطعات کاملاً به یکدیگر متصل شوند. استاندارد ملی ۳۴۱۹ ایران مشخصات پرچ کو با میخ شکستنی را معرفی می‌کند.

قطر سوراخ پرچ‌کاری

قطر سوراخ باید به‌اندازه باشد اگر کوچک باشد میخ از آن عبور نمی‌کند و اگر بزرگ باشد محل اتصال شل یا باعث بیرون‌زدگی می‌شود و اتصال درستی ایجاد نمی‌شود. بنابراین سوراخ پرچ باید قطری با بیشتر از۰٫۱ میلی‌متر داشت. به این نکته توجه کنید که در هنگام پرچ قطر میخ پرچ مقداری بیشتر می‌شود و فضای خالی را پر می‌کند؛ پس هنگامی‌که یک اتصال موفق داشته باشید موتورم شدن بدنۀ پرچ موجب می‌شود اتصال محکم‌تر باشد. قطر نامی میخ پرچ‌ها کمی از قطر اصلی‌شان کمتر است؛ پس مثلاً اگر یک پرچ با نمره4 دارید متۀ4 مناسب می‌باشد.